Đặt vấn đề: Những người có tình trạng hậu COVID-19 khiến sức khỏe bị suy giảm kéo dài, làm cho người bệnh gặp khó khăn trong công việc, sinh hoạt hàng ngày, ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe tinh thần, thể chất và có thể để lại những “gánh nặng” sau này cho bản thân, gia đình và xã hội. Theo y học cổ truyền (YHCT), hậu COVID-19 là giai đoạn hồi phục sau khi nhiễm ngoại cảm ôn tà. Đến giai đoạn này, cơ thể vẫn chưa hồi phục hoàn toàn, chính khí còn suy nhược, tân dịch hao tổn, do đó sẽ ảnh hưởng đến chức năng của các tạng phủ. Để hiểu rõ hơn các triệu chứng hậu COVID-19 theo quan điểm y học cổ truyền, từ đó cung cấp thông tin hữu ích trong việc chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa cho người bệnh. Nghiên cứu tiến hành khảo sát triệu chứng hậu COVID-19 theo quan điểm y học cổ truyền theo mô hình cây tiềm ẩn.

Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả. Thu thập thông tin thông qua phỏng vấn trực tiếp 282 người bệnh hậu nhiễm COVID-19 trên 03 tháng tại bệnh viện Y Học Cổ Truyền Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian từ tháng 01/ 2023 đến tháng 05/ 2023.

Kết quả: Trong số mẫu thu được, ghi nhận có 38 triệu chứng hậu COVID-19, trong đó 05 triệu chứng thường gặp nhất là dễ quên (58,2%), mệt mỏi (47,5%), rụng tóc (42,6%), rối loạn giấc ngủ (25,9%) và hụt hơi (25,5%). Qua phân tích bằng mô hình cây tiềm ẩn ghi nhận: tạng Thận, triệu chứng chính là dễ quên và rụng tóc, triệu chứng phụ: ù tai, hoảng sợ, nghe kém. Tạng Tỳ, triệu chứng chính là mệt mỏi, các triệu chứng phụ như đau mỏi cơ, bụng đầy chướng, tiêu chảy, táo bón. Tạng Phế, triệu chứng chính là hụt hơi, các triệu chứng phụ như thở nhanh, ho, khó thở, đau họng. Tạng Can, triệu chứng chính là khó ngủ, triệu chứng phụ như lo âu, đau đầu, chóng mặt. Tạng Tâm, triệu chứng chính gồm rối loạn chú ý và mất ngủ, triệu chứng phụ là triệu chứng đánh trống ngực.

Kết luận: Triệu chứng thường gặp nhất là dễ quên, mệt mỏi, rụng tóc, rối loạn giấc ngủ và hụt hơi. Các triệu chứng hậu COVID-19 đều ảnh hưởng đến cả 05 tạng theo quan điểm y học cổ truyền.

Background: Individuals experiencing post-COVID-19 syndrome may endure lingering health deterioration, leading to challenges in daily activities and impacting mental and physical health, thus potentially burdening themselves, their families, and society. According to traditional medicine (TM), post-COVID-19 represents a recovery period following the flu in COVID. At this stage, the body remains incompletely restored, characterized by depleted vital energy and damaged body fluids, thus affecting the functions of various organ systems. To comprehensively understand post-COVID-19 symptoms from the perspective of traditional medicine and offer valuable insights for diagnosis, treatment, and prevention, this study conducted a survey of post-COVID-19 symptoms using the latent tree model.

Methods: A cross-sectional descriptive study was conducted. Data were collected through direct interviews with 282 post-COVID-19 patients over three months at the Ho Chi Minh City Traditional Medicine Hospital from January 2023 to May 2023.

Results: Among the collected samples, 38 post-COVID-19 symptoms were recorded, with the five most common symptoms being forgetfulness (58.2%), fatigue (47.5%), hair loss (42.6%), sleep disorders (25.9%), and shortness of breath (25.5%). Analysis using a latent tree model unveiled that within the kidney viscera, forgetfulness and hair loss emerged as primary symptoms, accompanied by tinnitus, anxiety, and hearing impairment. In the spleen viscera, fatigue prevailed as the main symptom, alongside muscle soreness, abdominal fullness, diarrhea, and constipation. In the lung viscera, shortness of breath was identified as the predominant symptom, accompanied by rapid breathing, coughing, breathing difficulties, and a sore throat. In the liver viscera, insomnia was the most perceived symptom, with secondary symptoms including anxiety, headache, and dizziness. In the heart viscera, primary symptoms included attention disorders and insomnia, with secondary symptoms being chest tightness.

Conclusion: The most common symptoms observed were forgetfulness, fatigue, hair loss, sleep disorders, and shortness of breath. Post-COVID-19 symptoms affect all five visceras according to traditional medicine.